Συνέντευξη στην Αναστασία Παπαδοπούλου
Για την τύχη του ΠΔ «Μέτρα και όροι για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις» το οποίο εκκρεμεί από τον Ιούλιο 2004 και αναμένεται να δώσει λύση στο χρόνιο πρόβλημα της παράνομης εναπόθεσης των μπάζων και της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος στη χώρα μας, μιλάει μεταξύ άλλων στη συνέντευξη που παραχώρησε στα «Ε.Θ.» ο κ. Ηλίας Μεσσίνας, αρχιτέκτονας, Δρ. Χωροταξίας ΕΜΠ και του πανεπιστημίου Γεηλ και ενεργό µέλος πολλών συλλόγων και οργανώσεων, µεταξύ αυτών και του Συλλόγου Ολιστικής Αρχιτεκτονικής και Οικολογικής ∆όµησης (Μέλος ∆Σ).
Όπως σημειώνει το ΠΔ έχει ψηφιστεί από τους αρμόδιους Υπουργούς και Υφυπουργούς και σήμερα βρίσκεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) για έγκριση. Ωστόσο, προσθέτει πως επικρατεί απόλυτη σιωπή και καμία πληροφόρηση προς τους επαγγελματίες που θα πρέπει να το εφαρμόσουν στην πράξη. Σήμερα, υπογραμμίζει ο κ. Μεσσίνας στην Ελλάδα ανακυκλώνεται μόλις ένα 5% των οικοδομικών αποβλήτων, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη ανέρχεται στο 30%.
-Ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα όσον αφορά στα απόβλητα της οικοδομής;
-Θα έπρεπε να μιλάμε για τη διαχείριση των αποβλήτων της οικοδομής, κάνοντας μία βόλτα στην Ελλάδα λίγο έξω από τις μεγάλες πόλεις. Τα ρέματα, οι βουνοπλαγιές, τα άδεια οικόπεδα, κάθε ελεύθερο και ανεπιτήρητο σημείο της ελληνικής υπαίθρου, έχει γίνει αποδέκτης μπαζών κάθε επιτήδειου.
Αν ρωτηθεί ο Έλληνας σε γκάλοπ, θα απαντήσει σε ποσοστό 80% ότι σέβεται το περιβάλλον και ότι δεν πετάει σκουπίδια. Όμως αν τον παρακολουθήσουμε στην πράξη, θα δούμε ότι πετάει τα τσιγάρα του στο πεζοδρόμιο, έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου του ή από το σκάφος του στη θάλασσα ή το θάβει στην άμμο της παραλίας. Κάθε πρωί θα πετάξει τη σακούλα με τα σκουπίδια του, χωρίς όμως να τα διαχωρίσει, παρόλο που μπορεί να λειτουργεί σύστημα ανακύκλωσης δίπλα στην πόρτα του ή λίγο παρακάτω. Όταν χτίζει, θα φροντίσει να βρει κάποιον να του πάρει τα μπάζα για λίγα ευρώ, χωρίς να κάνει τον κόπο να τον ρωτήσει πού θα τα πάει ή πού θα τα πετάξει, ενώ ξέρει ότι δεν υπάρχει εναλλακτικό σύστημα διαχείρισης. Αρκεί να μην τα έχει στο δικό του οικόπεδο.
Παλιά, στην Αίγινα, όπου ζω εδώ και λίγα χρόνια, οι εργολάβοι μεταξύ τους είχαν συνεννοηθεί όταν κάποιος έχει μπάζα να δώσει, να βρεθεί κάποιος που τα χρειάζεται για να μπαζώσει. Έτσι, αντί να καταλήγουν στα ρέματα και στις πλαγιές, εξυπηρετούσαν ο ένας τον άλλο, φροντίζοντας παράλληλα και το περιβάλλον του νησιού. Σήμερα, δυστυχώς, κανείς δεν νοιάζεται και αυτό που με εκπλήσσει είναι το ότι δεν νοιάζονται οι ίδιοι οι ντόπιοι. Σαν να μην πονάνε πιά τον τόπο τους.
-Υπάρχουν κάποια ποσοτικά στοιχεία σχετικά με τα απόβλητα της οικοδομής και την τελική τους κατάληξη;
-Ο κτιριακός τομέας στη χώρα μας αφορά σε περίπου 3,8 εκατομύρια κτίρια. Η οικοδομή ευθύνεται για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας παγκόσμια, ενώ η αύξηση ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας προβλέπεται να αγγίξει μέχρι το 2020 το 42%. Μεγάλο μέρος της ενέργειας αυτής μπορεί να εξοικονομηθεί αν, αντί για νέες πρώτες ύλες χρησιμοποιηθούν ανακυκλωμένα υλικά από την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων της οικοδομής. Επίσης, αν εφαρμοστεί η Ανάλυση του Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ) στα κτίρια, σε συνδυασμό με τον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) θα δούμε πλέον να εφαρμόζονται λύσεις πιό φιλικές προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Σχετικά με τα απόβλητα που παράγονται από οικοδομικές δραστηριότητες και κατεδαφίσεις σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ, στην ιστοσελίδα του στο διαδίκτυο υπολογίστηκαν το 2004 στην Αττική σε 2.500.000 τόνους και στο σύνολο της χώρας σε 5.500.000 τόνους. Στην Ευρώπη παράγονται ετησίως 180-300 εκατ. τόνοι. Στην Ελλάδα ανακυκλώνεται μόλις ένα 5%, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 30%.
Τα απόβλητα της οικοδομής στη χώρα μας αποτελούνται από σκυρόδεμα (οπλισμένο ή άοπλο) σε ποσοστό 60-70%, τούβλα 30-35% και άλλα ανακυκλώσιμα 5-10%.
Νομοθεσία για τη διαχείριση ορισμένων αποβλήτων της οικοδομής υπάρχει και θα έπρεπε ήδη να εφαρμόζεται. Πχ. το ΠΔ 70Α/1988 και ΥΑ 8243/1113/91 «Καθορισμός μέτρων και μεθόδων για την πρόληψη και μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος από εκπομπές αμιάντου» ψηφίστηκε, αλλά στην πράξη ακόμη γίνεται καθαίρεση στεγάστρων αμιαντοτσιμέντου (τα γνωστά «Ελλενίτ») χωρίς καμμία προφύλλαξη και στη συνέχεια πετιούνται και στα σκουπίδια να τα πάρει ο Δήμος!
Το ΦΕΚ 783/23.6.2000 & ΦΕΚ 1204/17.9.2002 «Διαδικασία αποκατάστασης περιβάλλοντος ανενεργών λατομείων νομού Αττικής» είναι ένα θετικό βήμα για την αξιοποίηση των αποβλήτων της οικοδομής (μπάζωμα των λατομείων και στη συνέχεια διαμόρφωση) όμως πολλές φορές δεν εφαρμόζεται καθώς οι πολίτες – δίκαια – φοβούνται ότι τα λατομεία θα καταντήσουν και αυτά παράνομες χωματερές και όχι πάρκα.
Στο Ν2939/01 «Νομοθετικό πλαίσιο για τις διαδικασίες διαχείρισης των βιομηχανικών αποβλήτων και άλλων υλικών» που εναρμονίζει την εθνική νομοθεσία με την Κοινοτική Οδηγία 94/62 υπάγονται όλα τα συστήματα ανακύκλωσης συσκευασιών, μπαταριών, ελαστικών, ορυκτελαίων, κλπ, στα οποία εντάσσονται οι Δήμοι της χώρας. Με βάση το νόμο αυτό έχει ετοιμαστεί το ΠΔ «Μέτρα και όροι για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις» το οποίο εκρεμμεί από τον Ιούλιο 2004 και το οποίο πρόκειται να δώσει λύση στο χρόνιο πρόβλημα της παράνομης εναπόθεσης των μπάζων και της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος στη χώρα μας.
-Τι γίνεται με το Προεδρικό Διάταγμα που αφορά την εναλλακτική διαχείριση των μπάζων; Γιατί έχει καθυστέρηση η υπογραφή του και ποιες οι επιπτώσεις στην ελληνική αγορά;
-Πριν δύο μήνες περίπου επικοινώνησα με την κα. Μαρία Μπάρλα, από το Γραφείο Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και ʼλλων Προϊόντων (ΓΕΣΔΑΠ) του ΥΠΕΧΩΔΕ για να μάθω την τύχη του ΠΔ. Με πληροφόρησε ότι το νομοσχέδιο με υπεύθυνο Υπουργείο το ΥΠΕΧΩΔΕ έχει ψηφιστεί από τους αρμόδιους Υπουργούς και Υφυπουργούς Οικονομικών, Ανάπτυξης, ΠΕΧΩΔΕ, Εσωτερικών και Υγείας και έχει πάει στο ΣτΕ για έγκριση. Εν τω μεταξύ, το ΥΠΕΧΩΔΕ έχει ολοκληρώσει την αξιολόγηση εταιρειών που έκαναν αίτηση για αδειοδότηση λειτουργίας ως Συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης των αδρανών. Έχουν εγκριθεί 10 υποψήφια Συστήματα που καλύπτουν την Αττική, την Κεντρική Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Κέρκυρα και τη Ν. Πελοπόννησο. Με την έγκριση του ΣτΕ, θα δημοσιευθεί το ΠΔ και τα εγκεκριμένα στο ΦΕΚ που στην ουσία σημαίνει ότι θα πρέπει όλοι να λειτουργούμε πιά με βάση το νέο νόμο.
Όμως, ενώ το ΠΔ πρόκειται σύντομα να δημοσιευθεί – τουλάχιστον έτσι ελπίζουμε, επικρατεί απόλυτη σιωπή και καμμία πληροφόρηση προς τους επαγγελματίες που θα πρέπει να το εφαρμόσουν στην πράξη. Διότι η διαδικασία εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων της οικοδομής θα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την έγκριση της οικοδομικής άδειας. Πόσοι όμως το γνωρίζουν αυτό; Μήπως είναι και αυτό άλλη μία «βόμβα» που θα σκάσει ξαφνικά το φθινόπωρο, για να γίνει πάλι ο γνωστός πανικός στις Πολεοδομίες;
Το νέο ΠΔ προβλέπει μείωση της δημιουργίας αποβλήτων στην οικοδομή, μείωση της ανεξέλεγκτης απόρριψης αποβλήτων, επαναχρησιμοποίηση υλικών και ανακύκλωση, καλύτερη περιβαλλοντική επίδοση στις οικοδομές, ενώ θα απαιτεί δήλωση και καταβολή εγγύησης για τη νόμιμη απόθεση των αποβλήτων μαζί με την άδεια οικοδομής.
Είναι ειρωνία αλλά θα το πω , ότι σύμφωνα με το νέο ΠΔ για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων της οικοδομής, θα έπρεπε ήδη από την 1η Ιανουαρίου 2006, να αξιοποιείται κατ´ ελάχιστο το 30% κατά βάρος των παραγομένων αποβλήτων, από το οποίο να ανακυκλώνεται τουλάχιστον 50%. Το σημερινό 5% είναι πολύ μακριά από τον στόχο του ΠΔ. Αν και εφόσον ψηφιστεί και δημοσιευθεί το ΠΔ, θα πρέπει μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2008, να αξιοποιείται κατ´ ελάχιστο το 50% κατά βάρος των παραγομένων αποβλήτων, από το οποίο να ανακυκλώνεται τουλάχιστον 50%, ενώ μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2015, να αξιοποιείται τουλάχιστον το 80% κατά βάρος των παραγομένων αποβλήτων, από το οποίο να ανακυκλώνεται τουλάχιστον 50%. Να δούμε τι από αυτά θα εφαρμοστούν και πόσα πρόστιμα στην ΕΕ θα κληθεί να πληρώσει και πάλι ο Έλληνας φορολογούμενος.
-Δώστε μας κάποιο παράδειγμα σχετικά τα οφέλη της επανάχρησης και ανακύκλωσης υλικών στην οικοδομή. Που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα υλικά που ανακυκλώνονται;
-Ένα παράδειγμα είναι η μονάδα ανακύκλωσης αποβλήτων οικοδομής που λειτούργησε πιλωτικά στα Α. Λιόσια το 2002-2003 από την Τομή ΑΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων μετά τις κατεδαφίσεις του σεισμού. Τα τελικά προϊόντα τα διαθέσανε στην αγορά σε έργα οδοποιίας και αποκατάστασης ΧΥΤΑ και ανεξέλεγκτων χωματερών.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι στην Αγγλία. Πρόκειται για ένα πιό σύνθετο έργο: το κτίριο γραφείων του BRE (British Research Establishment) που χτίστηκε σε οικόπεδο που υπήρχε παλαιώτερο κτίσμα το οποίο κατεδαφίστηκε και ανακυκλώθηκε κατά 96% κατ’ όγκο. Στην κατασκευή του κτιρίου χρησιμοποιήθηκαν υλικά από άλλα γειτονικά κτίρια τα οποία επρόκειτο να κατεδαφιστούν: πχ. τούβλα, ξύλινα πατώματα και χαλίκι από θραύση σκυροδέματος. Στο εργοτάξιο ανακύκλωσαν το σίδερο.
Για να λειτουργήσει η ανακύκλωση στην οικοδομή χρειάζεται οργάνωση τόσο στη μελέτη όσο και στο εργοτάξιο: (α) Η μελέτη να είναι συμβατή με τα επαναχρησιμοποιούμενα υλικά (β) Να υπάρχει καλή συνεννόηση με αποδέκτες και δότες υλικών (γ) Καθώς έχει αποδειχθεί ότι είναι αποδοτικότερη η μείωση των αδρανών από την ανακύκλωσή τους, χρειάζεται μεγαλύτερη ακρίβεια και προσοχή στη διαστασιολόγηση και τις παραγγελίες.
Όσον αφορά στην οργάνωση του εργοταξίου: (α) Απαιτούνται περισσότερα κοντέινερ για τα προς ανακύκλωση υλικά, ώστε να γίνεται διαλογή στην πηγή (β) Απαιτείται οργάνωση για το άδειασμα των κοντέινερ, επιπλέον της οργάνωσης για την παραλαβή όλων των άλλων υλικών (γ) Είναι αναγκαία η ύπαρξη και λειτουργία δικτύου απολαβής και απόθεσης αδρανών, ώστε να είναι δυνατή η εύρεση και διάθεση των προς ανακύκλωση υλικών και (δ) Είναι αναγκαίος καλύτερος συντονισμός και υποστήριξη της μελέτης, λόγω των μη προβλέψιμων καταστάσεων που θα προκύψουν στη πορεία, λόγω των επαναχρησιμοποιούμενων υλικών.
Τελικά το κόστος δεν είναι απαραίτητα μεγαλύτερο, αν η διαχείρηση γίνει σωστά και τα υλικά βρεθούν σε ανταγωνιστικές τιμές. Το κέρδος, πάντως, για το περιβάλλον είναι τεράστιο!
-Τι ακριβώς αναγράφεται στην διακήρυξη του Ηρακλείου;
-Στις 4 Ιουνίου 2006, στη Δημαρχεία των Μοιρών Ηρακλείου, φιλοξενούμενοι από τον Δημοτικό Σύμβουλο Μοιρών Γρηγόρη Νικολιδάκη, εκ μέρους του Δημάρχου κ. Σφακιανάκη και παρουσία πλήθους κόσμου σε αίθουσα του Δήμου, υπογράφηκε η Διακήρυξη του Ηρακλείου. Η υπογραφή έγινε στα πλαίσια της διημερίδας για τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική και οικολογική δόμηση που οργάνωσε ο Δήμος Ηρακλείου και η Δημοτική Επιτροπή Περιβάλλοντος με πρωτοβουλία του Προέδρου της Επιτροπής και αντιδημάρχου Νώντα Σαρρή. Η Διακήρυξη του Ηρακλείου ήταν πρωτοβουλία του Συλλόγου Ολιστικής Αρχιτεκτονικής και Οικολογικής Δόμησης (Σ.ΟΛ.ΑΡ.), ο οποίος και συμμετείχε ως συνδιοργανωτής της διημερίδας.
Η Διακήρυξη του Ηρακλείου ζητάει την άμεση υπογραφή και εφαρμογή του ΠΔ του ΥΠΕΧΩΔΕ με θέμα «Μέτρα και όροι για την Εναλλακτική Διαχείριση των Αποβλήτων από Εκσκαφές, Κατασκευές και Κατεδαφίσεις», ώστε να σταματήσει πλέον να υποβαθμίζεται το περιβάλλον στη χώρα και να απειλείται η υγεία μας.
