Άρθρο τoυ Δρ. Ανδρέα Στοιμενίδη
Η τεχνητή νοημοσύνη και οι ψηφιακές πλατφόρμες δημιουργούν την αίσθηση της ασφάλειας σε ό,τι αφορά τους κινδύνους για την υγεία στον χώρο εργασίας. Στην πραγματικότητα όμως, η ψηφιακή μετάβαση ελλοχεύει τους δικούς της κινδύνους ως προς την υγεία των εργαζομένων οι οποίοι θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη τόσο από τους εργαζόμενους όσο και από τους εργοδότες.
Οι ψηφιακές τεχνολογίες, οι οποίες παρουσιάζουν την ταχύτερη ανάπτυξη στην ιστορία από οποιαδήποτε άλλη καινοτομία, έχουν μετασχηματίσει την κοινωνία και την καθημερινότητά μας. Για τους εργαζομένους και τους εργοδότες σε πολλούς χώρους εργασίας και σε όλους τους τομείς, η ψηφιακή τεχνολογία προσφέρει αυξημένες ευκαιρίες, αλλά παρουσιάζει και μεγαλύτερες προκλήσεις και κινδύνους όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία.
Σύμφωνα με την έρευνα ESENER 2019 του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία (EU-OSHA), η συντριπτική πλειονότητα των εταιρειών στην ΕΕ έχουν ενσωματώσει τις ψηφιακές τεχνολογίες στις δραστηριότητές τους, ενώ μόνο το 6 % των εταιρειών αναφέρουν ότι δεν χρησιμοποιούν καμία από αυτές. Ωστόσο, παρά την αυξανόμενη χρήση των ρομπότ, των φορητών υπολογιστών, των έξυπνων τηλεφώνων ή των φορητών συσκευών, ο δυνητικός αντίκτυπος των εν λόγω τεχνολογιών στην ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων αναλύεται σε λιγότερους από έναν στους τέσσερις χώρους εργασίας (24%) της ΕΕ.
Η εκστρατεία «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας 2023-25», η οποία αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση, στην παροχή πρακτικών πηγών πληροφοριών και στη συνεργασία των ενδιαφερόμενων μερών, ακολουθεί την προσέγγιση των μηδενικών απωλειών («Vision Zero») της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προάγοντας τη νοοτροπία της πρόληψης. Η εκστρατεία βασίζεται επίσης στην έρευνα που διεξήγαγε ο EUOSHA για την επισκόπηση της EAY σχετικά με τον ψηφιακό μετασχηματισμό 2020-2023.
ΨΗΦΙΑΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Είναι σημαντικό να μην δίνoυμε έμφαση μόνο σε τεχνικά θέματα του ψηφιακού μετασχηματισμού, αλλά να τοποθετούμε τους ανθρώπους στο επίκεντρο του ψηφιακού χώρου εργασίας.Για τον λόγο αυτό, έχει πολύ μεγάλη σημασία να συμμετέχουν όλοι στην πρόληψη των κινδύνων του χώρου εργασίας που συνδέονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Η συνεργασία μεταξύ εργοδοτών, διοικητικών στελεχών και εργαζομένων δημιουργεί κοινή αντίληψη όσον αφορά το εν λόγω ζήτημα, ενώ παράλληλα οδηγεί σε βελτιώσεις διαρκείας.
Ταυτόχρονα, οι εργοδότες έχουν τη νομική ευθύνη να διασφαλίζουν ότι οι κίνδυνοι στον χώρο εργασίας αξιολογούνται και ελέγχονται δεόντως. Η αποτελεσματική εκτίμηση και πρόληψη των κινδύνων προϋποθέτει τη συνεχή και επαρκή ενημέρωση και κατάρτιση τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων τους.
Η εκστρατεία δεν απευθύνεται μόνο στους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις, αλλά έχει επίσης ως στόχο να ευαισθητοποιήσει τους φορείς χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων της ΕΕ και των κρατών μελών, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη νομοθεσία, τις στρατηγικές και τις δράσεις.
Ειδικά ζητήματα που εξετάζει και μελετάει η εκστρατεία είναι η εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες, η αυτοματοποίηση καθηκόντων, η εξ αποστάσεως και υβριδική εργασία, η διαχείριση εργαζομένων μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και τα ευφυή ψηφιακά συστήματα.
Ας εξετάσουμε συνοπτικά τις ενότητες των ψηφιακών πλατφορμών και της αυτοματοποίησης καθηκόντων.
ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ
Η εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες δημιουργεί νέες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους, όπως π.χ. για τα άτομα που ενδέχεται να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες πρόσβασης στην παραδοσιακή αγορά εργασίας. Με απλά λόγια, ως «εργασία σε ψηφιακή πλατφόρμα» νοείται η αμειβόμενη εργασία που παρέχεται μέσω, από ή με τη διαμεσολάβηση διαδικτυακής πλατφόρμας.
Το συνηθέστερο επιχειρηματικό μοντέλο πλατφόρμας είναι η διαδικτυακή αγορά που συνδέει την προσφορά με τη ζήτηση εργασίας. Συχνά το μοντέλο αυτό αφορά θέσεις εργασίας σε επαγγέλματα και κλάδους, όπως ο τομέας των μεταφορών (διανομείς και οδηγοί ταξί) και οι καθαριστές και χειρωνάκτες (που εκτίθενται σε χημικά προϊόντα και διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ολισθήματος, παραπατήματος και πτώσης). Η διαχείριση των εργαζομένων πραγματοποιείται μέσω αλγορίθμων που ελέγχουν την κατανομή των εργασιών, τις αμοιβές και τη συλλογή δεδομένων που αφορούν τους εργαζόμενους. Τα δεδομένα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αύξηση της επιτήρησης των εργαζομένων.
Λόγω των μη τυποποιημένων σχέσεων εργασίας με τους φορείς εκμετάλλευσης ψηφιακών πλατφορμών, οι κίνδυνοι αυξάνονται για τους εργαζομένους σε ψηφιακές πλατφόρμες. Οι εργαζόμενοι αυτοί έχουν επίσης χαμηλή διαπραγματευτική ισχύ και ασκούν μικρό έλεγχο στην εργασία τους. Αυτό είναι εμφανές στους τομείς των διανομών και των μεταφορών, στους οποίους οι εργαζόμενοι δραστηριοποιούνται σε εξωτερικούς χώρους, έχουν χαμηλότερη εξειδίκευση και ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από την πλατφόρμα.
Οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες έρχονται επίσης αντιμέτωποι με φαινόμενα όπως απομόνωση, εντατικοποίηση της εργασίας, πολύωρη εργασία και ψηφιακή παρακολούθηση και επιτήρηση, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε υψηλά επίπεδα άγχους. Ωστόσο, το καθεστώς απασχόλησής τους περιορίζει το επίπεδο προστασίας της εργασίας τους. Παρά το ότι οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες είναι συνήθως αυτοαπασχολούμενοι οι πλατφόρμες είναι υποχρεωμένες να λαμβάνουν περαιτέρω μέτρα για την προστασία των εργαζομένων στα θέματα υγείας και ασφάλειας σε αυτές.
ΡΟΜΠΟΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΕΠΙΚΥΝΔΙΝΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Μια νέα γενιά ρομποτικών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) εισήλθε στην αγορά εργασίας για να βοηθήσει τους εργαζομένους, αναλαμβάνοντας τα ανιαρά και επαναλαμβανόμενα καθήκοντα. Τα συστήματα αυτά μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την άσκηση επικίνδυνων και πολύπλοκων εργασιών. Ασκώντας τα καθήκοντα που οι άνθρωποι δεν μπορούν, δεν πρέπει ή δεν θέλουν να εκτελέσουν, η ρομποτική μπορεί να κρατήσει τους εργαζομένους μακριά από κινδύνους .Η τεχνολογία αυτή εξοικονομεί επίσης χρόνο υπέρ των εργαζομένων, επιτρέποντάς τους να μάθουν νέες δεξιότητες και να ασχολούνται με πιο δημιουργικά καθήκοντα.
Ωστόσο, η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών για την αυτοματοποίηση καθηκόντων συνοδεύεται επίσης από μια σειρά από κινδύνους και προκλήσεις. Ενδεικτικά αναφέρεται η απώλεια της επίγνωσης της ανθρώπινης κατάστασης, η υπερβολική εξάρτηση από τα αυτοματοποιημένα συστήματα ή η πιθανή απώλεια ειδικών δεξιοτήτων των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι μπορεί να αισθάνονται ελλιπή αυτονομία, να φοβούνται την απώλεια θέσεων εργασίας και να μην εμπιστεύονται το σύστημα. Μια άλλη πρόκληση είναι η ανάγκη για επανειδίκευση, η οποία προϋποθέτει την κατάρτιση των εργαζομένων ώστε να μάθουν να χρησιμοποιούν τη νέα ρομποτική τεχνολογία χωρίς να απωλέσουν σημαντικές ικανότητες.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους παράγοντες, όταν χρησιμοποιούνται ρομποτικά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για την αυτοματοποίηση των εργασιών ο άνθρωπος θα πρέπει να είναι αυτός που έχει τον έλεγχο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν την αυτοματοποίηση προς όφελός τους και να ασκούν οι ίδιοι τον έλεγχο της εργασίας που επιτελούν.
*Ο Δρ. Ανδρέας Στοϊμενίδης, είναι Γραμματέας ΥΑΕ ΓΣΕΕ, Πρόεδρος WP Vision Zero Commission και Αντιπρόεδρος EU OSHA.
