Οι σύγχρονες κατασκευές και τα συστήματα πιστοποίησης επιτάσσουν τη χρήση αειφόρων δομικών υλικών με σκοπό την ελαχιστοποίηση του ανθρακικού αποτυπώματος.
Του κ. Άκη Κεκρίδη*
Στον τομέα των κατασκευών, η επιλογή των υλικών παίζει καθοριστικό ρόλο όχι μόνο στη δομική ακεραιότητα και λειτουργικότητα των κτιρίων, αλλά και στις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Πλέον, η επιλογή αειφόρων υλικών έχει γίνει ολοένα και πιο σημαντική, καθώς η κατασκευαστική βιομηχανία επιδιώκει να ελαχιστοποιήσει το αποτύπωμα άνθρακα, υιοθετώντας πρακτικές φιλικές ως προς το περιβάλλον. Στη συνέχεια παρατίθενται οι πιο σημαντικοί λόγοι για τους οποίους η επιλογή αειφόρων υλικών είναι ζωτικής σημασίας στην κατασκευή.
Τα κτίρια συμβάλλουν σημαντικά στις εκπομπές άνθρακα σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής τους, από την έναρξη της κατασκευής μέχρι και το τέλος της λειτουργίας τους. Η επιλογή αειφόρων υλικών (δηλαδή υλικών που έχουν μικρές ή καθόλου επιπτώσεις στις εκπομπές CO2) είναι πολύ σημαντική. Τα συστήματα πιστοποίησης αειφορίας κτιρίων προτείνουν υλικά τα οποία έχουν αναγνωρισμένες πιστοποιήσεις και απονέμουν υψηλότερη βαθμολογία στα κτίρια που τα χρησιμοποιούν.
Ενδεικτικά αναφέρεται η ξυλεία, για την οποία συστήνεται (και σε πολλές περιπτώσεις είναι υποχρεωτική για την απονομή πιστοποίησης αειφορίας) η χρήση ξύλου που προέρχεται από υπεύθυνες πηγές (“responsible sourcing”) και έχει τα ανάλογα πιστοποιητικά, όπως FSC, PEFC ή FSI που είναι διεθνώς αναγνωρισμένες πιστοποιήσεις ξυλείας. Επίσης αναφέρεται το σκυρόδεμα (όπου ζητείται πιστοποίηση CSC – certified concrete) ή το αλουμίνιο όπου χρειάζεται πιστοποίηση ASI κ.ά.
Ενεργειακή απόδοση
Η χρήση αειφόρων υλικών με υψηλές θερμικές επιδόσεις μπορεί να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Τα υλικά αυτά μπορούν να βελτιώσουν τη μόνωση, να μειώσουν το κόστος θέρμανσης και ψύξης και κατά συνέπεια τη συνολική κατανάλωση ενέργειας. Ενδεικτικά αναφέρονται η θερμοπρόσοψη, που συνιστά μια μέθοδο ιδιαίτερα δημοφιλή στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, οι τοιχοποιίες με πλήρωση με ορθομπλόκ και επένδυση με πέτρα ή τούβλο, μια τεχνική αρκετά διαδεδομένη, καθώς επίσης και οι πιο γνωστές και αξιόπιστες επιλογές, όπως ο υαλοβάμβακας, ο πετροβάμβακας, η διογκωμένη (EPS) και η εξηλασμένη πολυστερίνη (XPS), καθώς και οι γυψοσανίδες / τσιμεντοσανίδες με θερμομονωτικές πλάκες.
Υγεία χρηστών κτιρίων
Πολλά παραδοσιακά δομικά υλικά περιέχουν επιβλαβείς χημικές ουσίες ή πτητικές οργανικές ενώσεις (Volatile Organic Compounds [VOC]) που μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα του εσωτερικού αέρα και την ανθρώπινη υγεία.
Η επιλογή αειφόρων υλικών που είναι μη τοξικά, χαμηλών εκπομπών CO2 και ανακυκλώσιμα δημιουργεί ένα πιο υγιές περιβάλλον εσωτερικού χώρου του κτιρίου για τους χρήστες.
Υλικά όπως οι χρωματισμοί χαμηλής περιεκτικότητας σε VOC και τα φινιρίσματα χωρίς φορμαλδεΰδη, συμβάλλουν σε καλύτερη ποιότητα αέρα στο εσωτερικό των κτιρίων και στη συνολική ευεξία των χρηστών.
Ανθεκτικότητα και κλιματική αλλαγή
Τα αειφόρα υλικά επιλέγονται συχνά για την αντοχή, τη μακροζωία και την ανθεκτικότητά τους, ιδιαίτερα στις συνθήκες που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Υλικά όπως επεξεργασμένα προϊόντα ξύλου, ανακυκλωμένα πλαστικά ή ακόμη και σκυρόδεμα, καθώς και συνθετικά υλικά, έχουν σχεδιαστεί για να αντέχουν περισσό
τερο από τα παραδοσιακά υλικά, ακόμη και σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, και απαιτούν λιγότερη συντήρηση με την πάροδο του χρόνου. Επιλέγοντας αειφόρα υλικά που έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, οι κατασκευαστές μπορούν να μειώσουν την ανάγκη για συχνές αντικαταστάσεις, να εξοικονομήσουν πόρους και να μειώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Συμμόρφωση με τη νομοθεσία και τα κριτήρια ESG
Με το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αειφορία και τα πρότυπα πιστοποίησης αειφόρων κτιρίων, η ζήτηση για αειφόρες κατασκευαστικές πρακτικές και υλικά αυξάνεται. Οι κυβερνήσεις υιοθετούν κανονισμούς που προωθούν φιλικές προς το περιβάλλον οικοδομικές πρακτικές, ενώ οι ενδιαφερόμενοι (κατασκευαστικές εταιρείες, ιδιοκτήτες ακινήτων κ.ά.) επιδιώκουν ολοένα και περισσότερο την επίτευξη πιστοποιήσεων αειφορίας (όπως το LEED και το BREEAM) για τα κτίριά τους. Με την ενσωμάτωση αειφόρων υλικών στα έργα, οι κατασκευαστές μπορούν να ανταποκριθούν στις κανονιστικές απαιτήσεις και στα κριτήρια ESG και να προσελκύσουν αγοραστές ή ενοικιαστές με περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.
Ανάλυση κύκλου ζωής
Η ανάλυση του κύκλου ζωής (Life Cycle Assessment [LCA]) είναι μια μέθοδος εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων που συνδέονται με κάποιο προϊόν ή δραστηριότητα, η οποία υπολογίζει την ενέργεια και τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του προϊόντος / δραστηριότητας, καθώς και τα απόβλητα που απελευθερώνονται στο περιβάλλον σε όλη τη διάρκεια ζωής του. Επίσης εκτιμά τις επιπτώσεις από τη χρήση ενέργειας, υλικών και αποβλήτων, αλλά και τις δυνατότητες περιβαλλοντικών βελτιώσεων.
Έχει ιδιαίτερη σημασία για τη σωστή επιλογή των υλικών κατασκευής και επίσης σημαντική βαρύτητα στην βαθμολόγηση κατά τις αξιολογήσεις από τα πρότυπα πιστοποίησης αειφορίας κτιρίων. Επίσης δίνει τη δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους να αποτιμήσουν τις επιπτώσεις των υλικών στο περιβάλλον και να επιλέξουν καλύτερα υλικά ή να απορρίψουν κάποια.
Περιβαλλοντικές δηλώσεις προϊόντων
Λόγω της απαίτησης για χρήση κατασκευαστικών υλικών με πιστοποίηση ή υπεύθυνη προέλευση («responsible sourcing») έχει υιοθετηθεί η Περιβαλλοντική Δήλωση Προϊόντος (Environmental Product Declaration [EPD]). Είναι μια δήλωση-βεβαίωση του κατασκευαστή ή παραγωγού του προϊόντος που ποσοτικοποιεί τις περιβαλλοντικές πληροφορίες σχετικά με τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος, για να επιτρέψει τη σύγκριση μεταξύ προϊόντων που επιτελούν την ίδια λειτουργία. Η δημιουργία του EPD βασίζεται στα εργαλεία ανάλυσης κύκλου ζωής (LCA).
Οι περιβαλλοντικές δηλώσεις προϊόντος (EPD) μπορούν να ωφελήσουν τους ενδιαφερομένους οι οποίοι επικεντρώνονται στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις όταν επιλέγουν υλικά για χρήση στα κτίρια. Οι εταιρείες παραγωγής κατασκευαστικών υλικών εφαρμόζουν EPD προκειμένου να βελτιώσουν τους στόχους βιωσιμότητάς τους και να επιδείξουν στους πελάτες τους το ενδιαφέρον τους για το περιβάλλον.
Συμπερασματικά, η επιλογή αειφόρων υλικών στην κατασκευή κτιρίων είναι απαραίτητη για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, τη διατήρηση των φυσικών πόρων και την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων.
Με τις σωστές επιλογές υλικών στα κατασκευαστικά έργα, βελτιώνεται η ενεργειακή απόδοσή τους και διασφαλίζεται η μακροζωία αλλά και η προσαρμογή τους στα νέα κανονιστικά πρότυπα και στις απαιτήσεις των συστημάτων πιστοποίησης αειφορίας. Τα παραπάνω μπορούν να συμβάλουν σε ένα πιο αειφόρο δομημένο περιβάλλον και στη δημιουργία ακόμη πιο ανθεκτικών κατασκευών.
*Ο κ. Άκης Κεκρίδης είναι M.Eng, MBA και εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Αειφόρων Κτιρίων Ελλάδας «SBC Greece».
